Qızılca (Xəstəlik)

Qızılca haqqında ümumi məlumat

Qızılca virusun yaratdığı uşaqlıq infeksiyasıdır. Rubeola adlanan qızılca asanlıqla yayılır və kiçik uşaqlar üçün ciddi və hətta ölümcül ola bilər. Həkimlər həyəcan təbili çalır: son aylar qizilca, məxmərək, parotit və göy öskürək kimi yoluxucu xəstəliklərlə bağlı vəziyyət kəskin şəkildə pisləşib. Xəstəlik əhəmiyyətli dərəcədə artıb və uşaqlar xüsusilə ağır xəstələnirlər.

Qızılca xəstəliyinin yayılması bu ilin əvvəlindən Avropa regionunda, eləcə də Türkiyə, Rusiya, İran, Qazaxıstan və Gürcüstanda da müşahidə olunur. Ölkənin əsas tibb strukturunun fikrincə, Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində lokal şəkildə yayılmasına səbəb qonşu ölkələrdən “idxal edilən” infeksiyalar olub. Səhiyyə Nazirliyi hətta 10 yaşınadək uşaqların məcburi peyvənd olunmasını tələb edən mesaj da verib.

Qızılca xəstəliyinin simptomları

Qızılca, əlamətləri və simptomları virusa məruz qaldıqdan təxminən 10-14 gün sonra görünür.

Qızılca xəstəliyinin əlamətləri və simptomlarına adətən aşağıdakılar daxildir:

• hərarət
• quru öskürək
• burun axması
• boğaz ağrısı
• iltihablı gözlər (konjonktivit)
• Ağızın içərisində yanaqda yerləşən qırmızı fonda mavi-ağ mərkəzləri olan kiçik ağ ləkələr — buna Koplik ləkələri də deyilir.
• bir-birinə axan böyük, düz ləkələrdən ibarət dəri səpgisi

İnfeksiya 2-3 həftə ərzində mərhələlərlə baş verir.

• İnfeksiya və İnkubasiya. İnfeksiyadan sonra ilk 10-14 gün ərzində qizilca virusu bədəndə yayılır. Bu müddət ərzində qızılca xəstəliyinin heç bir əlaməti və ya simptomu müşahidə olunmur.
• Qeyri-spesifik Əlamətlər və Simptomlar. Qızılca adətən mülayim və ya orta dərəcəli qızdırma ilə, tez-tez davamlı öskürək, burun axması, iltihablı gözlər (konjonktivit) və boğaz ağrısı ilə başlayır. Bu nisbətən yüngül xəstəlik 2-3 gün davam edə bilər.
• Kəskin Qızılca və Səpgi. Səpki kiçik qırmızı ləkələrdən ibarətdir, bəziləri bir qədər yuxarı qalxır. Sıx qruplardakı ləkələr və qabarlar dəriyə ləkəli qırmızı görünüş verir. Əvvəlcə üz qırılır.

Növbəti bir neçə gün ərzində səpgilər qollara, sinə və arxaya, sonra budlara, aşağı ayaqlara və ayaqlara yayılır. Eyni zamanda, qızdırma kəskin şəkildə yüksəlir, tez-tez 104 ilə 105,8 F (40 ilə 41 C arasında) arasında olur.

• Qızılca xəstəliyinin bərpa dövrü. Qizilca səpgisi təxminən yeddi gün davam edə bilər. Səpgi əvvəlcə üzdən, sonra isə bud və ayaqlarda tədricən yox olur. Xəstəliyin digər əlamətləri getsə də, öskürək və səpgilərin olduğu dərinin qaralması və ya soyulması təxminən 10 gün qala bilər.

Bir insan qızılca virusunu nə vaxt yaya bilər?

Qızılca xəstəsi olan bir şəxs virusu başqalarına təxminən səkkiz gün yaya bilər, səpgi görünməzdən dörd gün əvvəl başlayır və səpgi dörd gün ərzində mövcud olduqda sona çatır.

Qızılca xəstəliyi ilə bağlı uşaq həkiminə – pediatra nə vaxt müraciət etmək lazımdır?

Əgər sizin və ya uşağınızın qızılca virusuna yoluxduğunuzu düşünürsünüzsə və ya sizdə və ya uşağınızda qizilca səpgisinə bənzəyən səpgi varsa, usaq hekimi ilə əlaqə saxlayın.

Qızılca xəstəliyinin yaranma səbəbləri

Qızılca çox yoluxucu xəstəlikdir. Bu o deməkdir ki, başqalarına çox asanlıqla yayılır. Qızılca, yoluxmuş uşağın və ya böyüklərin burun və boğazında olan bir virusdan qaynaqlanır. Qızılca xəstəsi olan şəxs öskürdükdə, asqırdıqda və ya danışdıqda yoluxucu damcılar digər insanların onları nəfəs ala biləcəyi havaya püskürür. Yoluxucu damcılar təxminən bir saat havada qala bilər.

Yoluxucu damcılar bir neçə saat yaşaya və yayıla biləcək bir səthə də düşə bilər. Qizilca virusuna yoluxmuş səthə toxunduqdan sonra barmaqlarınızı ağzınıza və ya burnunuza soxmaqla və ya gözlərinizi ovuşdurmaqla yoluxa bilərsiniz.

Qızılca virusu, ilk qızılca səpgisindən təxminən dörd gün əvvəldən dörd günə qədər çox yoluxucudur. Qızılca keçirməmiş və ya qızılcaya qarşı peyvənd edilmiş insanların təxminən 90% -i qizilca virusu olan biri ilə təmasda olduqda yoluxa bilər.

Qızılca xəstəliyi üçün risk faktorları

Qızılca xəstəliyi üçün risk faktorlarına aşağıdakılar daxildir:

• Peyvənd olunmamaq. Əgər qızılcaya qarşı peyvənd olmamısınızsa, qızılca xəstəliyinə tutulma riskiniz daha yüksəkdir.
• Səyahət. Əgər qızılca xəstəliyinin daha çox yayıldığı ölkələrə səyahət edirsinizsə, qızılcaya yoluxma riskiniz daha yüksəkdir.
• A vitamini çatışmazlığı. Pəhrizinizdə kifayət qədər A vitamini yoxdursa, daha ağır qizilca simptomları və ağırlaşmalarla qarşılaşma riskiniz yüksəkdir.

Qızılca xəstəliyinin fəsadları

Qızılca xəstəliyinin fəsadlarıaşağıdakılar daxil ola bilər:

• ishal və qusma
• qulaq infeksiyası
• bronxit, laringit və ya krup
• pnevmoniya
• ensefalit (beynin qıcıqlanması və şişməsidir (iltihabdır).)
• hamiləlik problemləri

Qızılca xəstəliyinin qarşısının alınması

ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzləri (CDC) qızılca xəstəliyinin qarşısını almaq üçün uşaqlara və böyüklərə qızılca peyvəndi almağı tövsiyə edir.

Uşaqlarda Qızılca Peyvəndi

Qızılca peyvəndi adətən qızılca-məxmərək-məxmərək birləşmiş peyvəndi kimi verilir. Bu peyvənd həmçinin suçiçəyi peyvəndini – qızılca-məxmərək-varikella peyvəndini də əhatə edə bilər. Səhiyyə işçiləri uşaqlara 12-15 aylıq və yenidən 4-6 yaş arasında – məktəbə getməzdən əvvəl qızılca-məxmərək-məxmərək peyvəndi almağı tövsiyə edirlər. Peyvəndinin iki dozası qızılcanın qarşısının alınmasında və ömür boyu ondan qorunmasında 97% effektivdir. Peyvənd olunduqdan sonra qızılcaya yoluxan az sayda insanda simptomlar ümumiyyətlə yüngül keçir.

Yadda saxlayın!

Əgər uşağınız və ya yeniyetməniz tövsiyə olunan vaxtlarda peyvəndin iki dozasını almamışdırsa, uşağınız dörd həftə ara ilə peyvəndin iki dozasına ehtiyac duya bilər.

Peyvəndi almış və ya qızılcaya yoluxduğu üçün artıq immunitetə ​​malik olan qadınlardan doğulan körpələr adətən doğuşdan sonra təxminən 6 ay qızılcadan qorunur. Əgər uşağa 12 aylıqdan əvvəl qızılcadan qorunma tələb olunursa, məsələn, xarici səfərlər üçün, peyvənd 6 aylıq olanda verilə bilər. Ancaq erkən peyvənd edilən uşaqlar hələ də tövsiyə olunan yaşlarda peyvənd edilməlidir.

Qarışıq peyvənd ayrıca verilən peyvəndlər qədər təhlükəsiz və effektivdir. Yan təsirlər ümumiyyətlə yüngüldür (vurulan qolun ağrıması və qızdırma ola bilər).

Yetkinlərdə Qızılca Peyvəndi

Əgər siz artıq qizilca keçirmisinizsə, orqanizmanız infeksiyaya qarşı mübarizə aparmaq üçün immunitet sistemini formalaşdırıb və siz yenidən qızılcaya yoluxmayacaqsınız.

İmmunitetin sübutu – qızılca infeksiyasından qorunma – daxildir:

• Müvafiq qızılcaya qarşı peyvəndlərin yazılı sənədləri
• İmmunitetin sübutunu göstərən laboratoriya testləri
• Keçmişdə qızılca keçirdiyinizi göstərən laboratoriya testləri

Əgər qızılca peyvəndinə ehtiyacınız olub-olmadığından əmin deyilsinizsə, etibar etdiyiniz bir həkimlə məsləhətləşin.